Czy Twoje dziecko pije za dużo soków?

Za każdym razem, kiedy piszę na blogu o sokach w negatywnym kontekście (np. w tym wpisie: 10 produktów spożywczych, których nigdy nie kupię dziecku) pojawiają się w komentarzach głosy, że soki owocowe wcale nie są takie złe i że w moim wpisie pewnie jest błąd. Spotykam się z zarzutem, że cukry proste w soku to cukry pochodzące z owoców, a owoce są zdrowe, więc tym samym soki z owoców muszą być zdrowe. Czy na pewno?

Moje stanowisko w sprawie soków owocowych jest klarowne i nie wynika z moich osobistych preferencji, a ze światowych zaleceń związanych z sokami w diecie. I właśnie dziś chciałabym o tych zaleceniach napisać na blogu i podać linki do aktualnych wytycznych. Myślę, że taki wpis na raz zawsze rozwiąże Wasze wątpliwości dotyczące soków.

Kilka faktów na początek:

Soki owocowe to napoje zawierające wysoką dawkę cukrów prostych.
Soki owocowe nie zawierają błonnika pokarmowego lub zwierają jego śladowe ilości.
Soki owocowe mogą przyczyniać się do nadmiernego przyrostu masy ciała.

Soki w diecie dziecka: Zalecenia Instytutu Żywności i Żywienia

Soki, które nie zawierają dodatku cukru mogą być korzystnym elementem codziennej diety dzieci i młodzieży pod warunkiem właściwego zbilansowania tej diety.

Zgodnie z najnowszymi rekomendacjami dzieci w wieku 4.– 6. r.ż. mogą spożywać dziennie do 170 ml, a od 7. r.ż. – szklankę soku owocowego dziennie (do 230 ml). *źródło

Mój komentarz:

Według zaleceń Instytutu Żywności i Żywienia dzieci od 4 do 6 roku życia mogą spożywać do 170 ml soku. Niestety na rynku próżno szukać butelek z sokiem owocowym, które byłyby tak małe. Zwykle, stosunkowo mała butelka soku owocowego ma około 300 ml. Czy znacie dziecko, które wypija połowę butelki soku, a resztę oddaje rodzicowi lub zostawia na następny dzień?

Soki w diecie dziecka: Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej

W filmie stworzonym przez Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej na temat soków wypowiada się mgr Hanna Stolińska-Fiedorowicz. Co ciekawe – tytuł filmu, który możecie zobaczyć tutaj to: Domowe soki to samo zdrowie. W materiale jednak okazuje się, że polecane nie są domowe soki, a… koktajle. Jak robić w domu soki?

– Zaleca się, aby zmiksować cały owoc, najlepiej blenderem, aby było tam więcej miąższu, czyli błonnika pokarmowego, który wyhamuje wchłanianie cukru z owoców i wtedy taki koktajl będzie dosyć syty – mówi specjalistka.

Mój komentarz:

Koktajl =/= sok. Zarówno sok, jak i koktajl, są zrobione z owoców, jednak różnica pomiędzy jednym a drugim jest całkiem spora.

Zastanawiam się więc czemu film ma tak mylący tytuł, bo w rzeczywistości powinien on brzmieć mniej więcej tak: Koktajle są lepsze niż soki. I nie sposób nie zgodzić się z takim stwierdzeniem.

Soki w diecie dziecka: Poradnik żywienia dziecka

Zalecenia odnośnie spożycia soków znajdziemy też w Poradniku Żywienia Dziecka, który został przygotowany przez Zakład Żywienia Instytutu Matki i Dziecka.

Mimo, że soki z owoców i warzyw są źródłem wielu cennych składników pokarmowych, ich nadmiar w żywieniu dzieci nie jest wskazany. Dziennie nie powinno się podawać dziecku więcej niż jedną porcję soku (około pół szklanki). Zbyt duży udział w diecie dzieci cukrów prostych – glukozy, fruktozy i dwucukru – sacharozy, które znajdują się w sokach może upośledzać wchłanianie ważnych pierwiastków, np. żelaza i cynku. A ponadto hamować apetyt i sprzyjać otyłości. (…) Soków i słodkich napojów nie wolno podawać dzieciom w nocy. źródło Poradnik żywienia dziecka

Soki w diecie dziecka: opinie dietetyków

Zalecenia dietetyków dotyczące spożywania owoców i soków owocowych kierują naszą uwagę właśnie na owoce.

Kolejną istotną w diecie dzieci grupą produktów są warzywa i owoce. Dostarczają one przede wszystkim różnych witamin (zwłaszcza witaminy C, β-karotenu, kwasu foliowego) i składników mineralnych (m.in. potas, magnez, żelazo, wapń) oraz naturalnych przeciwutleniaczy i błonnika pokarmowego. Dziecko powinno spożywać owoce i warzywa w każdym posiłku przy czym należy pamiętać by owoców, z uwagi na znaczną zawartość cukru, w diecie było nieco mniej niż warzyw. Porcję owoców lub warzyw można zastąpić szklanką soku – preferowane są soki warzywne i owocowo-warzywne niesłodzone. źródło, Zasady prawidłowego żywienia dzieci przedszkolnych, Katarzyna Wolnicka, Anna Taraszewska

Jak komponować codzienną dietę? Bez pustych kalorii! Do tych produktów zaliczamy cukier, słodycze, słodkie napoje i soki owocowe oraz produkty typu fast-food. źródło: Dieta dla Twojego Serca, dietetyk mgr Diana Wolańska

Soki w diecie dziecka: Zalecenia Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci

Przyzwyczajanie dziecka w 1. r.ż. do picia wody zamiast soków ma znaczenie w profilaktyce otyłości. (…) Zgodnie z definicją Agencji Żywności i Leków (Food and Drug Administration, FDA) soki owocowe to produkty, w których udział soku owocowego wynosi 100%. W diecie niemowląt w 1. r.ż. soki nie służą zaspokajaniu pragnienia i nie powinny zastępować wody. U niemowląt poniżej 5. m.ż. nie zaleca się stosowania soków, ponieważ mogą one znacząco obniżyć ilość przyjmowanego mleka lub preparatu zastępującego pokarm kobiecy, które są właściwym w tym wieku źródłem niezbędnych składników pokarmowych.

Zgodnie ze stanowiskiem polskiej Grupy Ekspertów soki mogą być wprowadzane do diety niemowląt karmionych piersią nie wcześniej niż w 7. m.ż., a u dzieci karmionych sztucznie po ukończeniu 4. m.ż. Soki należy podawać łyżeczką i unikać ich podawania przed snem i w nocy. Ilość soków wypijanych w ciągu dnia powinna być limitowana i nie powinna przekraczać 150 ml, przy czym soki i owoce liczone są w jednej racji pokarmowej, z preferencją większego udziału świeżych owoców.

Niemowlęta mogą otrzymywać wyłącznie soki 100%, przecierowe, bez dodatku cukru, pasteryzowane. Wskazane jest unikanie podawania soków między posiłkami, aby dziecko nie ograniczyło ilości spożywanych posiłków. W przypadku zaburzeń odżywiania (niedożywienia bądź nadwagi/otyłości), zaburzeń czynnościowych przewodu pokarmowego czy próchnicy zębów ilość spożywanych soków powinna być dokładnie określona przez lekarza bądź dietetyka. *źródło, Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci

Soki w diecie dziecka: Zalecenia Amerykańskiej Akademii Pediatrycznej

Soku nie należy wprowadzać do diety niemowląt przed 12. miesiącem życia, chyba że jest to klinicznie wskazane. Spożywanie soku powinno być ograniczone do maksymalnie połowy szklanki dziennie (118 ml) u dzieci w wieku od 1 do 3 lat oraz od połowy szklanki do 3/4 szklanki dziennie (118 ml-187 ml) dla dzieci w wieku od 4 do 6 lat. W przypadku dzieci w wieku od 7 do 18 lat spożycie soku powinno być ograniczone do jednej szklanki (około 236 ml).

Niemowlętom nie należy podawać soku z butelek, bo umożliwiają im one łatwe spożywanie soku przez cały dzień. Niemowlakom nie należy podawać soku przed snem. Łatwy dostęp do soku z butelki, kubka niekapka czy kartonika z sokiem prowadzi do nadmiernego narażenia zębów dziecka na węglowodany, co sprzyja rozwojowi próchnicy.

Dzieci powinny być zachęcane do spożywania całych owoców i edukowane na temat korzyści płynących z owoców w porównaniu z sokami, bo soki nie zawierają błonnika pokarmowego i mogą przyczyniać się do nadmiernego przyrostu masy ciała.

Wysoka zawartość cukru w soku przyczynia się do zwiększonego spożycia kalorii i ryzyka próchnicy. Ponadto brak białka i błonnika w soku może mieć wpływ na niewłaściwy przyrost masy ciała.*źródło, American Academy of Pediatrics

Mój komentarz:

Jak widzicie – zalecenia polskie różnią się od tych amerykańskich. Zdaniem Amerykańskiej Akademii Pediatrycznej dzieci w ogóle nie powinny pić soków do 12 miesiąca życia. W zaleceniach polskich mamy informację o tym, że soki mogą być wprowadzane do diety niemowląt karmionych piersią nie wcześniej niż w 7. m.ż.. Jednak zarówno w polskich, jak i amerykańskich zaleceniach jest mowa o tym, że soki muszą być limitowane – pół szklanki dziennie dla dzieci od roku do trzech lat (American Academy of Pediatrics) i nie więcej niż 150 ml według zaleceń Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci. To bardzo małe dawki soków!

Soki w diecie dziecka: Zalecenia WHO

Ogranicz spożycie napojów bezalkoholowych lub napojów gazowanych i innych napojów o dużej zawartości cukrów (np. soki owocowe, syropy, aromatyzowane mleko i napoje jogurtowe).

Dlaczego warto ograniczyć cukier? Osoby, których dieta jest bogata w cukry, mają większe ryzyko nadwagi lub otyłości oraz zwiększone ryzyko próchnicy. Ludzie, którzy zmniejszają ilość cukrów w diecie, mogą również zmniejszyć ryzyko chorób takich jak choroby serca i udar. źródło, Pięć kroków do zdrowej diety.

Podsumowanie

Mam nadzieję, że rozwiałam Wasze wątpliwości związane z sokami w diecie dzieci. Kiedy zatem ktoś po raz kolejny napisze mi komentarz, że soki dla dzieci są takie super i warto je podawać, a najlepiej kupić butelkę soczku 300 czy 500 ml (to pojemność sprzedawana dzieciom!) i dać dziecku do wypicia, to odeślę go do tego tekstu. Bo jeśli już podajemy dziecku soki, to warto uważnie podchodzić do dziennej porcji soków – u dzieci do trzeciego roku życia to jedynie pół szklanki!

Dieta dziecka ma być pełna warzyw i owoców i warto dziecku te owoce podawać w nieprzetworzonej formie. Jeśli już chcemy podać dziecku sok, to warto wybierać domowe świeżo wciskane soki robione głównie z warzyw i z dodatkiem owoców. Moje ulubione przepisy na świeżo wyciskane soki znajdziecie tutaj: Świeżo wyciskane soki – 10 najlepszych przepisów, które warto wypróbować.

Moje dziecko ma teraz 1,5 roku i nie zna smaku soku i myślę, że jeszcze przez długi czas go nie pozna. Wiem, że nie ma opcji, że sok będzie jej ulubionym napojem w wieku dwóch lat lub gdy będzie starsza. Bałabym się zarówno o jej zęby, jak i o zbyt dużą dawkę cukrów w diecie mojej córki. Jeśli zdecyduję się na podanie soku, to będą to pewnie domowe zielone świeżo wyciskane soki. Póki co, dla mojej córki całkowicie normalnym napojem jest woda, którą chętnie pije z kubka czy szklanki.

Czy Twoje dziecko pije za dużo soków?

Kluczowe wnioski, które powtarzają się w zaleceniach to:

Soku nie należy wprowadzać do diety niemowląt przed 12. miesiącem życia.
Soki mogą być obecne w diecie dziecka, ale powinny być mocno limitowane – jedynie pół szklanki dziennie dla dzieci w wieku od 1-3 lat.
Soki nie powinny być podawane do picia bezpośrednio z butelki – lepiej przelać je do szklanki.
W diecie dzieci powinny być obecne świeże owoce i warzywa.
Wysoka zawartość cukru w soku przyczynia się do zwiększonego spożycia kalorii i ryzyka próchnicy.
Dzieci powinny być zachęcane do spożywania całych owoców.
Jeśli już podajemy soki – warto wybierać soki warzywne i soki warzywno-owocowe niesłodzone.

Źródła: